Gepest: het verhaal van Laura (13 jaar)

Hoe moeilijk het is voor een kind om gepest en buitengesloten te worden, weten we tegenwoordig allemaal. Allerlei tv-programma’s besteden aandacht aan het onderwerp omdat de gevolgen van pesten levenslang voelbaar kunnen zijn.

De meeste ouders vinden het een van de ergste dingen om te zien dat hun kind ongelukkig is. Machtelozer kun je je bijna niet voelen. Met dit gevoel komt Esther bij me voor haar dochter Laura die dertien jaar is. (Voor de privacy heb ik de namen en herkenbare details in dit blog veranderd.)

Esther vertelt me tijdens het intakegesprek dat haar dochter een hele geschiedenis achter de rug heeft van pesterijen. Haar oudere broer heeft ADHD en hij schold haar vaak uit. Laura zei daar niets van omdat ze zag dat haar ouders het zo moeilijk met hem hadden. Ze had al vroeg het idee dat zij niet belangrijk was en cijferde zichzelf weg.

Het pesten verplaatste zich naar de basisschool en werd alleen nog maar erger in de brugklas. Ze werd steeds meer buitengesloten. De paar vriendinnen die ze had raakte ze kwijt. Elke ochtend ging ze met buikpijn naar school. Doordat ze onzeker werd, gingen haar leerprestaties achteruit en liep ze het risico om te blijven zitten.

Ik vraag aan Esther of Laura nog andere traumatische ervaringen had meegemaakt en Esther vertelt over de zware bevalling waardoor Laura in de couveuse terecht was gekomen.

Ik vraag aan Laura hoe ze zich voelt en wat het met haar doet dat ze gepest en buitengesloten wordt.

“Ik voel me zo alleen!”, zegt Laura verdrietig. “Ik voel me dan heel erg klein en ik kan helemaal niets meer zeggen. Ik word dan boos op mezelf omdat ik er niets aan doe en ik word ook boos op die kinderen. Ik begrijp niet waarom ze altijd mij moeten hebben. Ik durf dan helemaal niet meer naar andere kinderen toe te gaan. Ik sta altijd alleen op het schoolplein.”

“Dat lijkt me een heel naar gevoel,” zeg ik, “kun je dat ergens voelen in je lichaam?”

“Ja, ik voel steken in mijn borst,” antwoordt Laura.

“Voel maar die steken in je borst,” zeg ik, “Welk gevoel hoort daarbij? Boosheid, angst of verdriet?”

“Verdriet.”

“En terwijl je die steken in je borst voelt en dat verdriet, maak je mijn zin af: “Ik ben verdrietig omdat….”

“Ik weet het niet,” zegt Laura.

“Dat geeft niet,” zeg ik, “Als er geen woorden bij horen dan is dit verdriet ontstaan toen je nog heel klein was en nog niet of nauwelijks kon praten. Herken je dit verdrietige gevoel in je dagelijks leven?”

“Ja, het heeft te maken met dat ik me alleen voel.”

“En wat ga je dan doen om bij dat gevoel weg te komen.”

“Dan maak ik me heel klein en dan word ik heel stil. Ik ben dan bang.”

“En waar voel je dat in je lichaam?”

“Ook op mijn borst.”

In bovenstaande dialoog komt een lading naar voren die we binnen de Emotieve Therapie een Sfeer noemen. Dit is een lading die ontstaan is in een traumatische situatie vóór het derde levensjaar. Er horen geen woorden bij het gevoel omdat er nog geen ego- en taalontwikkeling was op deze leeftijd. Laura heeft hier ook geen bewuste herinneringen aan. Hierdoor kan ze haar eigen gevoelens en gedrag niet begrijpen en gaat ze zichzelf veroordelen.

Het trauma dat vóór Laura’s derde levensjaar had plaatsgevonden was de scheiding met haar moeder toen ze in de couveuse lag. Ineens was ze afgesneden van de symbiose die ze samen hadden. Op die jonge leeftijd kun je nog niet veel doen om bij de pijn weg te gaan of verandering aan te brengen in je situatie. In die onmacht kwam ze iedere keer terecht als ze zich buitengesloten voelde. Het enige wat ze kon doen was zich heel klein maken en zich terugtrekken. Ze kon er letterlijk niets van zeggen, want een baby kan nog niet praten.

Dit patroon herhaalt zich keer op keer in Laura’s leven. Dat komt omdat ladingen zich vastzetten in het lichaam en iedere keer geactiveerd worden in situaties die lijken op die van het oorspronkelijke trauma. Dat trauma voelt ze in het ‘hier en nu’ want gevoel kent geen tijd. Voor het gevoel is er alleen maar het huidige moment. Je kunt je niet gisteren verdrietig voelen. Je kunt wel weten dat je gisteren verdrietig was maar in dat geval voel je het niet nu. Als je het wel voelt, dan voel je het op dit moment.

Patronen, die in de baby- en kindertijd ontstaan, herhalen zich dus en zetten zich weer neer in het 'hier en nu' Alleen net even anders, maar nog steeds herkenbaar.

Deze lading neutraliseren we in het gevoelscentrum in haar buik, evenals de boosheidlading die te maken heeft met het veroordelen van zichzelf.

In de sessie daarna werken we met Laura’s gevoel dat ze zich niet belangrijk vindt en zich wegcijfert.

Na het neutraliseren van de ladingen tijdens deze twee korte sessies is Laura zich bewust geworden van haar gedrag van zich klein maken en terugtrekken en begrijpt ze waarom ze dat niet kon voorkomen. Ze beseft dat dit niet de manier is om contact met anderen te krijgen. Integendeel, het werkt averechts. Het maakt juist dat ze alleen is. Natuurlijk was ze slachtoffer, maar het patroon bleef in stand en werd versterkt omdat ze, ten gevolge van de ladingen, niet in staat was haar gedrag te veranderen. Ze had onbewust de situatie van haar geboorte op de situatie op school geprojecteerd en voelde zich klein en onmachtig. Vanuit de lading kon ze niets doen om hier verandering in aan te brengen want de trigger van de lading heeft voorrang op het denken. Het gedrag van zich klein maken en terugtrekken was een reflex die ze niet kon voorkomen. Dit gaf voeding aan de pesters om door te gaan. Door het neutraliseren van de ladingen heeft Laura haar keuzemogelijkheden terug en die benut ze ten volle. Ze kan nu voor zichzelf opkomen, is niet meer bang en heeft nieuwe vriendinnen. De buikpijn is ook over. En als kers op de taart haalt ze betere cijfers en is ze gewoon over gegaan. Waar ze eerst alleen onmacht voelde, heeft ze nu de macht terug om haar eigen leven op een positieve manier vorm te geven.

Wow, denk ik dan. Wat mooi! Soms vraag ik me af hoe mijn leven was verlopen als ik Emotieve Therapie had gehad toen ik in mijn puberteit zat. Ik ben zelf ook gepest en buitengesloten. Wat had ik toen graag gewild dat ik voor mezelf op had kunnen komen en contact had kunnen maken.

Zou het een zin hebben dat ik mijn eigen pijn pas later uitgewerkt heb? Ik denk het wel. Hoe denken jullie daarover?